Mocą „Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 19 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu zaliczania bibliotek do niektórych bibliotek naukowych oraz ustalenia ich wykazu” Bibliotece Elbląskiej został nadany status Biblioteki Naukowej.
Unaukowienie biblioteki było zwieńczeniem prowadzonych przez nią działań naukowych: związanych z zabytkowym księgozbiorem biblioteki, organizowanymi konferencjami i realizowanymi projektami badawczymi. Biblioteka Elbląska jest jednocześnie jedyną instytucją w mieście inicjującą tego rodzaju działania.
- „Życie kulturalne Elbląga na przełomie XIX i XX wieku: rola Henryka Nitschmanna w spotkaniu kultury polskiej i niemieckiej” (2005)
- „Zbiory zabytkowe Biblioteki Elbląskiej” (2006)
- „Z dziejów kultury Pomorza XIX i XX wieku” (2007)
- „Elbląskie genius loci: kultura, społeczeństwo, tożsamość (od średniowiecza do współczesności)” (2008)
- „Elbląg i Obwód Kaliningradzki w powojennej historiografii polskiej i rosyjskiej” (2008, konferencja międzynarodowa)
- „Historia gospodarcza Prus” (2011, konferencja polsko-niemiecka)
- „Słowo – Wolność – Odpowiedzialność – Praca. Reformacja w Elblągu” (2017)
- „Dolna Wisła w dziejach Pomorza Gdańskiego do końca XVIII w.” (2017)
- „Stan i potrzeby badań nad problemami społecznymi Elbląga i jego najnowszą historią. W 25. rocznicę śmierci prof. Stanisława Gierszewskiego” (2018)
- „Powojenny Elbląg. Twórcy ówczesnej rzeczywistości” (2019)
Elbląskie Forum Kulturoznawcze poświęcone zagadnieniom kultury współczesnej w Polsce, od kwestii językowych po problemy społeczne, trendy i zjawiska w popkulturze, to jedyne tego rodzaju przedsięwzięcie w kraju organizowane przez bibliotekę we współpracy ze środowiskami akademickimi. W konferencjach uczestniczą kulturoznawcy, medioznawcy, filozofowie, historycy, językoznawcy, socjologowie, pisarze, dziennikarze i publicyści.
Dotychczasowe Fora:
- „Moda na obciach. Co Polacy robią z kulturą popularną” (2008)
- „Codzienność kręci. Kultura codzienności, codzienność kultury” (2010)
- „Kultura nadmiaru w czasach niedomiaru” (2012)
- „Jak nas widzą, jak się widzimy? Polska i Polacy: wyobrażenia, wizerunki, wizje” (2014)
- „Festiwale i iwenty, funkcje, sensy i bezsensy multiwydarzenia kulturalnego” (2016)
- „Miejsca oporu. O kontr-kulturach kultury polskiej” (2018)
Rada Naukowa Biblioteki pełni funkcje organu inicjującego, opiniotwórczego i doradczego w zakresie działalności naukowej Biblioteki Elbląskiej. Do zadań Rady należy m.in. opracowywanie programów naukowo-badawczych, planów wydawniczych oraz zasad współdziałania z innymi instytucjami naukowymi. Przewodniczącym Rady jest prof. dr hab. Tomasz Szlendak.
Skład Rady:
- Edwin Bendyk (CC)
- prof. dr hab. Andrzej Groth (BE)
- prof. dr hab. Elżbieta Jabłońska (UMK)
- dr Zina Jarmoszuk
- prof. dr hab. Arkadiusz Karwacki (UMK)
- dr Tomasz Makowski (BN)
- prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński (UG)
- prof. dr hab. Krzysztof Olechnicki (UW)
- dr Krzysztof Sidorkiewicz (PWSZ)
- prof. dr hab. Tomasz Szlendak (UMK)
- prof. dr hab. Józef Arno Włodarski (UG)